“DeepSeek” rəqiblərini əzir| SZ-nin istifadəsi ucuzlaşacaq?

Hal-hazırda texnologiyanın başgicəlləndirici sürəti ilə qeyri-mümkün olduğu düşünülən bir çox xəyalların gerçəkləşdiyini görməyə başladığımız və istifadəçilər olaraq müxtəlif variantlar arasından özümüzə uyğun olanı seçmək lüksümüzə sahib olduğumuz bir dövrdə yaşayırıq. Bir neçə il əvvəl kimsə bu şeylərin mümkün olduğunu və özümüz bunları edə biləcəyimizi desəydi, onlara gülərdik, amma indi etiraf etməliyik ki, bu texnologiyaya sahib olmaq bizi çox qiymətli bir dünyaya aparır. Məhz bu məqamda biz “çox qiymətli” həddini keçərək, bunun bizə nə qədərə başa gəldiyini sorğulayırıq və hansı qiymətin təyin edilməsinin “cibimiz üçün daha münasib olacağını” düşünürük. Bu təhlildə bu suala cavab axtararkən, məsələyə müxtəlif aspektlərdən baxmaq istəyirik.

“DeepSeek” niyə fərqlidir?

2015-ci ildə İlon Mask və Sem Altman tərəfindən qurulan “Open AI” və “ChatGPT” tətbiqləri hər kəsə məlum oldu, bu markalar SZ deyildikdə ilk ağıla gələn tətbiqlər oldu. Hər sektorda olduğu kimi, “OpenAI” və “ChatGBT”nin rəqibləri dərhal ortaya çıxmağa başladı. Bu rəqiblər, təxmin etdiyiniz kimi, ABŞ mənşəli “Microsoft”un “CoPilot”u, “Alphabet”in “Gemini”si və “Meta”nın “Llama”sıidi. Bu proqramlar 2025-ci ilin yanvar ayının sonundan əvvəl birdən-birə trend mövzuya çevrilən və yükləmə siyahılarında bütün bu rəqibləri üstələyən Çin mənşəli “DeepSeek” ön plana çıxana qədər Böyük Dil Modelləri (LLM) bazarında üstünlük təşkil etdi.

“DeepSeek”in təsisçisi Lianq Venfen 2023-cü ildə “DeepSeek”i alternativlərindən çox daha ucuz qiymətə istifadəyə verdi. Venfen əsas məqsədinin Çinin SZ sektorunda təqibçi, surətçi və ya təqlid edici olmadan istehsal edən mövqeyində olması olduğunu bildirib. “DeepSeek”in mühəndislik hissəsindəki fərqi qeyd etmədən keçmək istəmirik, çünki tətbiq rəqibləri ilə müqayisədə innovasiyanın əsası kimi “Multi-Head Latent Attention” mexanizmini ehtiva edir.

Bu mexanizm modelə eyni vaxtda müxtəlif təsvirləri öyrənməyə və bu təsvirlərə daha effektiv diqqət yetirməyə imkan verir. Beləliklə, bunu hər kəsin başa düşə biləcəyi bir şeyə çevirsək, “DeepSeek” bunu necə edir? Biz bu mexanizmi sadəcə olaraq avtomobildə müxtəlif sensorların fərqli məlumatlar toplaması və ya layihədə müxtəlif mühəndislərin hər birinin öz ixtisası üzrə işləməsi və nəticədə bütün məlumatı bir araya gətirməsi kimi təsvir edə bilərik.

“DeepSeek”i onun ən mühüm rəqibi “ChatGPT” ilə müqayisə etdikdə, aşağıdakı nəticəyə gəlirik. “DeepSeek” xüsusi tapşırıqlar və domenlər üçün optimallaşdırılmış daha yüngül və daha sürətli model kimi dizayn edilib ki, bu da onu daha səmərəli və xüsusi istifadələr üçün “ChatGPT”dən daha effektiv edir. Bu nöqtədə “ChatGPT” ümumi təyinatlı bir model kimi daha geniş istifadə spektrini təklif edir, lakin bu genişlik modelin müəyyən tapşırıqlarda səmərəliliyini itirməsinə səbəb ola bilər.

İndi SZ daha ucuz istehsal olunacaqmı?

“DeepSeek”in aşağı qiymətə və az sayda çipdən istifadə edərək, SZ modellərini inkişaf etdirmə qabiliyyəti istehsal xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azalda biləcək bir inkişafdır. Xüsusilə ABŞ prezidenti Donald Tramp və Sem Altman da oxşar bəyanatlarla çıxış ediblər. Təbii ki, bunun geniş yayılmış xərclərin azalmasına gətirib çıxarıb-çıxarmayacağı bir neçə amildən asılıdır. Geniş miqyaslı SZ modelləri ümumiyyətlə yüksək enerjili qrafika emal vahidləri (GPU) və ya xüsusi SZ çipləri (Tensor Processing Unit) tələb edərkən, “DeepSeek” bu məsələ üçün daha optimallaşdırılmış həllər istehsal edir.

Aparat dəyəri və bazar təsiri ilə NVIDIA kimi böyük çip istehsalçıları SZ modelləri üçün istehsal etdikləri yüksək performanslı və çox yüksək qiymətli çiplər əvəzinə daha az çiplə oxşar performans təklif edə bilsələr, aparat istehsalçılarına təzyiq arta və qiymətlər azala bilər. Bu nöqtədə “DeepSeek” fırtınasının NVIDIA-nın bir gündə təxminən 600 milyard dollar itirməsinə səbəb olduğunu da unutmaq olmaz.

“DeepSeek”in inkişaf etdirdiyi texnologiya öz şirkətinə özəl olaraq qalsa, SZ istehsal xərcləri qlobal miqyasda aşağı düşməyə bilər. Bununla belə, bu cür səmərəli strukturlar geniş yayılsa və açıq mənbə kimi paylaşılarsa, SZ istehsalında ümumi xərclərdə azalma ola bilər. Bu zaman araşdırma və inkişaf etdirmə (AR-GE) və model hazırlığı xərcləri azalmada baş verəcək ən mühüm amillərdən biridir, onların inkişafı adətən böyük xərc tələb edir.

Daha az çipdən istifadə edərək, səmərəli modellərin yaradılması böyük texnoloji şirkətlər üçün xərcləri azalda bilər, lakin bu, uzunmüddətli perspektivdə davamlı olmasa, SZ hər kəs üçün ucuz olmaya bilər. Əgər digər şirkətlər də oxşar üsulları tətbiq etsələr, SZ həllərinin qiymətlərində tədricən eniş müşahidə oluna bilər. “Deepseek” işə salındıqdan sonra SZ şirkətləri arasında rəqabətin güclənəcəyini proqnozlaşdırmaq çətin deyil.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz bayrağı daşıyan tanınmış şirkətlər daha güclü və səmərəli SZ modelləri inkişaf etdirərək cavab verə bilərkən, Çində yerləşən bir şirkətin qlobal miqyasda sürətlə yayılması Qərb şirkətlərini öz strategiyalarını yenidən nəzərdən keçirməyə sövq edəcək. Bu nöqtədə Qərb şirkətləri SZ xidmət modellərini şaxələndirə və daha çox pulsuz abunə tətbiqləri ilə modellərini cəmiyyətə daha çox inteqrasiya edə bilərlər.

Məsələni tətbiq əsasında qiymətləndirməmiz lazım gələrsə, şirkətlər ümumi məqsədli SZ modelləşdirməsi yerinə maliyyə, səhiyyə və hüquq kimi müəyyən sektorlara xas modellər hazırlamağa müraciət edə bilər. Müstəqil tərtibatçılara və şirkətlərə alternativlər təqdim edən daha çox açıq mənbəli SZ modelləri buraxıla bilər. Qiyməti bir kənara qoyub, istifadəçi nöqteyi-nəzərindən istifadəyə diqqət yetirdikdə, SZ şirkətləri diqqətini daha təbii və intuitiv interfeyslər hazırlamağa, son istifadəçinin SZ-ni öz ehtiyaclarına uyğunlaşdıra biləcəyi platformaları populyarlaşdıra bilər.

ABŞ və Çin arasındakı ticarət rəqabətini texnoloji əsasda SZ-yə keçirsək, Çin hökumətinin SZ şirkətlərinə verdiyi dəstək sayəsində “DeepSeek” bazar payını sürətlə artıra bilərkən, ABŞ Çinin SZ inkişaf etdirmə tempini məhdudlaşdırmaq üçün çip ixracı kimi məhdudiyyətləri artıra bilər. Bu təsbitlərin spektrini genişləndirəcək digər mühüm məsələ Avropanın bu yarışa necə qatılacağıdır.

“DeepSeek” SZ nəhənglərinə nə öyrətdi?

“DeepSeek” böyük SZ modellərindən fərqli olaraq daha az çiplə və daha aşağı qiymətə işləyir, lakin onu da etiraf etmək lazımdır ki, ABŞ şirkətləri öz biliklərinin istifadəsini və ya digər ölkələr tərəfindən dəyərin çıxarılmasını minimuma endirməyə diqqət yetirir və buna uyğun olaraq yerli mallardan istifadə edirlər, eyni məntiq Çin şirkətləri üçün də keçərlidir.

Bu mərhələdə hər bir ölkə öz məhsulundan istifadə etməyi hədəfləyirsə, əhalisi 1,5 milyarda yaxınlaşan Çinin prosesi öz xeyrinə çevirə biləcəyi ilə bağlı mühüm bir ipucu ilə qarşılaşırıq. Başqa ölkələrin ictimaiyyətinə, qurumlarına və fərdlərinə qarşı məhsullarınızı qlobal bazarda nə qədər çox istifadə edə bilsəniz, bir o qədər böyüyəcəksiniz. Bir çox trilyon dollarlıq şirkətlər eyni şəkildə yer üzündəki hər bir cihaza çıxış imkanına malikdirlər və bundan faydalanırlar. Bu prizmadan baxsaq, real uğurun qlobal ekspansiya nəticəsində gələcəyi göz qabağındadır.

Son olaraq, hal-hazırda hələ çox əvvəlində olduğumuz və yaşamadığımız Süni Ümumi Zəka (AGI) və Süni Super Zəka (ASI) addımlarını kifayət qədər sürətlə inkişaf edən bu texnoloji səviyyədə ilk kimin atacağı və bu mərhələlərdə öncül olacağı unudulmaması lazım olan əhəmiyyətli məqamlardan biridir. Rəqabətlilik anlayışı da burada meydana çıxır və bəşəriyyət hər keçən gün proseslərə daha çox uyğunlaşmağa davam edir.

Bəs siz bütün bunların harasındasınız?